Czy dokarmiać?
Ptaki sobie poradzą bez naszego dokarmiania, mówi ornitolog, lekarz weterynarii, podróżnik i wielki znawca zwierząt doktor Andrzej G. Kruszewicz. „Nie łudźmy się, że jesteśmy na jakiejś misji ratowania przyrody, bo do karmnika przylatują pospolite ptaki, które nie są zagrożone”. Jednak warto je dokarmiać, bo to niezwykle przyjemne. Można je fotografować, można obserwować, można słuchać ich śpiewu i poznawać ptasie zwyczaje. Dla niektórych to jedyny kontakt z przyrodą.
Ptaki, które pojawią się w ogrodzie przy okazji robią w nim porządek z wszelkiej maści szkodnikami, wyjadając owady w różnych stadiach rozwoju.
Ptaki chętnie odwiedzają te ogrody, w których rosną czarne bzy, rokitniki, aronie, jarzębiny, pigwy, derenie, głogi, winorośle, rajskie jabłonie, berberysy.
Jak i kiedy dokarmiać?
Dokarmiajmy mądrze, albo wcale.
Na początku zimy ptaki mają wystarczająco dużo pokarmu i nie trzeba ich wspomagać. Jeżeli zacznie się dokarmiać ptaki zbyt wcześnie, to może to zaburzyć ich naturalną wędrówkę. Niektóre ptaki zaczynają migrację wtedy, gdy zaczyna brakować im pokarmu.
Zaczynamy dokarmiać, gdy zaczną się mrozy w ciągu dnia. Jeśli przymrozki są jedynie w nocy, to wciąż za wcześnie na dokarmianie.
Jeśli zaczniemy dokarmiać, to wypada to robić konsekwentnie, gdyż ptaki się przyzwyczajają i polegają na jedzeniu „stołówkowym”. Potrafią pokonać duże dystanse do znajomego karmnika, więc nie zawiedźmy ich zaufania. Podczas odwilży można przerwać dokarmianie, zwłaszcza jeśli mamy tradycyjny karmnik-domek. W takim karmniku ptaki zanieczyszczają podłogę, rozdeptują odchody, brudzą nimi jedzenie, dodatkowo jedzenie nasiąka wilgocią, psuje się i robi się niehigieniczne a ptaki mogą się między sobą zakażać różnymi bakteriami i pasożytami.
W czasie mrozów tego problemu nie ma.
Słoninę w czasie odwilży można zostawić. Również w karmnikach z dozownikami nie ma niebezpieczeństwa, że ptaki będą zjadały ziarno zabrudzone odchodami.
Gdzie umieścić karmnik?
Karmnik powinien znajdować się przynajmniej 1,5 metra nad ziemią. Miejsce powinno być zaciszne i bezpieczne, na przykład w pobliżu drzewa czy krzewu, by ptak mógł usiąść i spokojnie zjeść zabrany z karmnika słonecznik. Jednocześnie do karmnika nie mogą mieć dostępu koty. Unikajmy ustawiania karmnika w pobliżu okien i przeszklonych werand, bo przestraszone ptaki mogą się rozbić o szybę.
Karmnik nie może być pułapką. Ptaki muszą mieć możliwość błyskawicznej ucieczki, gdy w pobliżu karmnika pojawi się na przykład drapieżny krogulec czy pustułka. Jednocześnie pamiętajmy, że krogulec to najrzadszy ptak przy naszym karmniku i on też musi się najeść.
Karmnik trzeba sprzątać, usuwać ptasie odchody. Karmnik musi być suchy i czysty. Jedzenie nie powinno w nim zalegać, wilgotnieć i pleśnieć. Jeśli temperatury są powyżej zera, to w resztkach jedzenia mogą namnażać się pasożyty.
Czym nie karmić ptaków?
Karmnik to nie śmietnik. Jedzenie nie może być spleśniałe, stare ani zepsute. Nie może być wędzone, peklowane, przyprawione. Wszelkie resztki i odpadki z naszego stołu szkodzą większości ptaków. Nie dajemy im wędlin, serów czy słodyczy.
Żadnych słonych boczków i solonych słonin nie wywieszamy. Ptaki są szczególnie wrażliwie na sól. Jeśli jedzą słone jedzenie, a przy tym nie mają dostępu do wody, może nastąpić u nich uszkodzenie nerek lub odwodnienie.
W internecie natknęłam się na informacje, że sól szkodzi ptakom dlatego, gdyż nie mają pęcherzyka żółciowego… Nie. Podejrzewam, że komuś pęcherzyk żółciowy pomylił się z pęcherzem moczowym (tego u ptaków brak, wyjątek stanowią strusie), a podpierając się podręcznikiem „Fizjologii Zwierząt” czytamy: „U większości gatunków ptaków (z wyjątkiem gołębi, strusi, papug) występuje woreczek żółciowy, w którym magazynowana jest żółć”.
Niesolona słonina jest przysmakiem sikorek i dzięciołów ale nie powinna wisieć dłużej niż 2 tygodnie, bo zjełczeje. Dobrze zawiesić ją w cieniu, a gdy temperatura kilka dni z rzędu utrzymuje się powyżej zera, najlepiej słoninę zdjąć.
Pieczywo również może ptakom zaszkodzić, gdy dostają go w nadmiarze. Karmienie chlebem może wywoływać zaburzenia trawienne, może być przyczyną kwasicy, namnażania się bakterii i w efekcie prowadzić do biegunek.
Chleb jest ubogi w minerały, białko i witaminy, zawiera sól. Oczywiście ptaki go lubią, bo daje im energetycznego kopa (chleb to głównie węglowodany). Białe, czerstwe pieczywo może być dodatkiem do diety sierpówek, kawek, gawronów.
Wszystko, co pęcznieje w wolu i żołądku nie nadaje się dla ptaków. Na przykład suszone owoce zjedzone w nadmiarze (ptaki łapczywie je połykają) mogą powodować u ptaków poważne dolegliwości.
Nie dawajmy również ptakom jedzenia, które łatwo pleśnieje. Gotowana kasza podczas mrozu zamarznie i ptaki nie mają z niej żadnego pożytku.
Co ptaki mogą bezpiecznie jeść?
- Ziarna słonecznika. Łuskany słonecznik to najbardziej uniwersalny pokarm i przewyższa słonecznik w łupinkach, gdyż:
- skorzysta z niego więcej gatunków ptaków
- ptak nie traci czasu i energii ma rozłupywanie nasion
- nie ma łupinek/śmieci pod karmnikiem
- Słonina (niesolona, surowa)
- Niesolone, pokruszone orzechy (laskowe, ziemne, włoskie)
- Czarnuszka
- Płatki owsiane
- Nasiona dyni
- Konopie siewne
- Siemię lniane (chociaż widzę, że ptaki nie rzucają się na siemię, zjadane jest jako ostatnie)
- Owies, pszenica, żyto, surowe kasze, kukurydza
- Kasza jaglana/proso dla gołębi, sierpówek, gawronów
- Nasiona olejarki abisyńskiej podobno pomagają przyciągnąć do karmnika szczygły. Niestety, nie mogę tego potwierdzić 😉
- Przekrojone jabłka chętnie zjedzą kosy, również sikorki modre i bogatki.
- Rodzynki, żurawina, daktyle to przysmak kosów, rudzików i kwiczołów. Kupujemy rodzynki „bio” (żeby nie były zaimpregnowane związkami chemicznymi – dla ptaków to ma kolosalne znaczenie, bo są małe i jedzą dużo) i kroimy na drobne kawałki.
- Sójki i sikorki też nie pogardzą rodzynkami
W sklepach zoologicznych można kupić gotowe mieszanki dla dzikich ptaków, często sama kupuję takie mieszanki i są zjadanie do czysta. Według fachowców karma dla kanarków też jest bardzo dobra. Z kolei pokarm dla papużek nie nadaje się dla dzikich ptaków, gdyż zawiera dużo prosa. Wróble, czy ogólnie łuszczaki (ptaki, które łuszczą ziarna czyli nie połkną całych ziaren, tylko najpierw zdejmują z nich osłonkę i plewę i dopiero zjadają zawartość) chorują od nadmiaru prosa, prawdopodobnie powoduje to zbyt duże stężenie skrobi w prosie/kaszy jaglanej.
Czy kupować gotowe kule tłuszczowe ?
Gotowe, tłuszczowe pyzy lub kule z zatopionymi ziarnami i orzechami są chętnie zjadane przez ptaki, ale dr Kruszewicz ma uzasadnione obiekcje do ich stosowania. Po pierwsze, często nie ma na nich daty ważności, nie wiadomo, czy kule są świeże, czy to pozostałości z zeszłego sezonu. Tłuszcz w związku z tym może być zjełczały. Po drugie, plastikowa siateczka, w której często się te kule znajdują, siłą rzeczy jest dziobana przez ptaki i drobne fragmenty plastiku mogą się dostać do ich przewodu pokarmowego. Po trzecie, zdarza się, że ptak zahaczy nogą lub pazurkiem o tę siatkę, i może sobie coś zwichnąć albo nawet złamać. Po czwarte, plastik i przyroda wzajemnie się wykluczają.
Żeby mieć pewność co do jakości i bezpieczeństwa tłuszczowych kuli/dzwonów, można je przygotować samodzielnie. Albo po prostu wywiesić słoninę.
Podsumowanie
- Karmnik montujemy w bezpiecznym dla ptaków miejscu. Dbamy o jego czystość.
- Nie zaczynamy karmić zbyt wcześnie i nie dokarmiamy ptaków za długo. Ptaki powinny karmić swoje potomstwo w sposób naturalny, nie powinny przyzwyczajać się do tego, by swoje dzieci karmić z pomocą ludzi.
- Dokarmiamy ptaki odpowiednim dla nich jedzeniem dobrej jakości. Łuskany słonecznik jest najbardziej uniwersalnym pokarmem dla większości ptaków wróblowych.
- W silne mrozy, przy braku śniegu możemy wesprzeć ptaki poidełkiem z wodą. Gdy leży śnieg, ptaki gaszą pragnienie za pomocą śniegu.
Źródła:
- Weterynaryjne aspekty dokarmiania ptaków
- Rozmowy o dokarmianiu ptaków w „Latającym radiu doktora Kruszewicza” z Marcinem Chrapowickim i Anną Tadrą, radio RDC
- Fizjologia zwierząt, wydanie V pod redakcją Tadeusza Krzymowskiego, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1989